در بسیاری از کشورهای پیشرفته بسیاری از افراد حتی در سنین سالمندی دندان های طبیعی خود را در دهانشان دارند چون دراین کشورها فرهنگ پیشگیری از بیماری ها به خوبی جا افتاده است. با دکتر محمد رضا خامی، متخصص سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی، دراین باره به گفتگو نشسته ایم:
▪ آقای دکتر، اصلا ممکن است کسی درسنین بالا دندان های خودش را داشته باشد و نیازی به دست دندان نداشته باشد؟
بله کاملا ممکن است. متاسفانه عقیده غلطی در بین بسیاری از مردم رواج دارد که فکر می کنند بالا رفتن سن لزوما به از دست دادن دندان ها منجر می شود و در این مورد نمی توان کاری انجام داد. درحالی که می توان دندان ها را تا سنین بالا حفظ کرد.
▪ برای اینکه چنین اتفاقی پیش بیاید باید در دوران جوانی چه کارهایی را انجام داد؟
بیماری های دهان و دندان برخلاف بعضی از بیماری ها تا حد زیادی قابل پیشگیری هستند. علت این مساله هم این است که علل این بیماری ها و نحوه ایجاد و سیر پیشرفت این بیماری ها تا حد زیادی شناخته شده است و روش های پیشگیری متعدد و موثری هم برای آنها وجوددارد. در صورت استفاده از این روش ها می توان دندان ها را حفظ کرد و از بیماری های بافت نرم دهان هم پیشگیری کرد. برای پیشگیری از پوسیدگی حداقل روزی دوبار مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید لازم است. همچنین باید مصرف مواد قندی پوسیدگی زا و به خصوص تکرار مصرف آنها کم شود و تا حد امکان محدود به وعده های غذایی اصلی باشد. برای پیشگیری از بیماری های لثه هم علاوه بر مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، خودداری از مصرف دخانیات ضروری است، چرا که ثابت شده است که سیگار کشیدن موجب تشدید بیماری های لثه می شود. برای پیشگیری از سرطان دهان هم خودداری از مصرف سیگار و الکل و مصرف حداقل پنج قسمت میوه یا سبزی تازه در روز لازم است. در کنارهمه اینها، حداقل سالی یکبار مراجعه به دندانپزشکی برای معاینه دوره ای لازم است.
▪ چرا بیشتر افرادی که به سنین بالا می رسند دندان هایشان از دست رفته است؟
این مساله علت های مختلفی دارد. شاید بیشتر افراد فکر می کنند از دست رفتن دندان نتیجه طبیعی بالا رفتن سن است و نمی توان از آن جلوگیری کرد. مساله دیگراین است که اصولا بعضی مردم فکر می کنند استفاده از دندان مصنوعی راحت تر است. درصورتی که این تصور کاملا اشتباه است. هیچ چیز نمی تواند جای دندان های طبیعی را بگیرد و دندان مصنوعی مشکلات زیادی مثل لق شدن، زخم کردن دهان، قدرت جویدن ناکافی، ظاهر نا مناسب و... دارد. مساله دیگر این است که بعضی از مردم مساله سلامت دهان را جدی نمی گیرند. درحالی که علاوه بر مشکلاتی که این بیماری ها ایجاد می کنند مثل درد و ناراحتی و هزینه بالا و ... امروزه ارتباطاتی بین بیماری های دهان و بیماری هایی مثل بیماری های قلبی پیدا شده است. یعنی برای مثال بیماری های لثه می توانند زمینه ساز بیماری های قلبی باشتد.
▪ در دوران کودکی و حتی بارداری چه مراقبت هایی برای رسیدن به این هدف طولانی مدت می توان انجام داد؟
به مساله خوبی اشاره کردید. مراقبت از دندان ها باید از همان سنین کودکی شروع شود. همچنین مادر در دوران بارداری با رعایت تغذیه سالم و کافی (حاوی کلسیم کافی) می تواند به سلامت دهان و دندان کودک خود کمک کند. ابتلای مادر باردار به بعضی بیماری های عفونی ممکن است سلامت دندان های در حال تشکیل جنین را به خطر اندازد. اولین معاینه دهان به وسیله دندان پزشک در دوران کودکی باید در شش ماهگی و همزمان با رویش اولین دندان شیری انجام شود. بعد از هر بار شیر خوردن باید دندان های کودک با گاز مرطوب تمیز شود.
در همان دوران می توان از مسواک های انگشتی برای تمیز کردن دندان های کودک استفاده کرد که هر زمان که ممکن بود مسواک انگشتی با مسواک معمولی جایگزین می شود. در ابتدا مسواک زدن برای کودک باید از سوی والدین انجام شود تا زمانی که کودک خود قادر به این کار باشد. بعد از آن هم تا حدود سن هفت تا هشت سالگی مسواک زدن کودک تحت نظارت والدین انجام می شود. استفاده از خمیر دندان فلورایددار تا زمانی که کودک قادر باشد محتوای دهان خود را به طور کامل تخلیه کند باید به تاخیر بیفتد.
▪ چرا در کشورهای پیشرفته برای بسیاری از افراد در سنین بالا چنین اتفاقی پیش نمی آید و دندا هایشان از دست نمی رود؟ مگر آنها چه کارهایی برای پیشگیری انجام داده اند؟
علتش رعایت همین مواردی است که ذکر شد. اگر از ابتدا به مساله سلامت دهان و دندان اهمیت کافی داده شود و موارد پیشگیری کننده رعایت شود، دندان ها حفظ می شوند.
▪ آیا برای رسیدن به چنین هدفی هزینه فوق العاده ای لازم است؟
به طور کلی هزینه پیشگیری هرگز با هزینه درمان قابل مقایسه نیست و بسیار کم تر است. ضمن اینکه نتیجه پیشگیری بسیار بهتر است. حتی بهترین درمان برای جایگزینی دندان که استفاده از ایمپلنت است به هیچ وجه نمی تواند جایگزین کامل و طبیعی دندان باشد.
▪ نقش خانواده ها، مدرسه و رسانه ها در فرهنگ سازی در جهت سلامت دهان و دندان چیست؟
همان طورکه ذکر شد شاید مشکل اصلی دراین زمینه مشکل فرهنگی باشد که قطعا رسانه ها دراین زمینه کمک کننده هستند. همچنین اولین رفتارهای بهداشتی در خانواده و سپس مدرسه شکل می گیرد که نشان دهنده اهمیت این دو نهاد است.
